Wojna na Ukrainie przyniosła ostateczne fiasko dotychczasowej polityki Cyryla, patriarchy moskiewskiego i całej Rosji, aspirującego do roli lidera w światowym prawosławiu. W hierarchii patriarchatów prawosławnych moskiewski jest dopiero na piątym miejscu, dlatego Cyryl czyni nieustanne zabiegi, aby ograniczyć rolę i prestiż zajmującego pierwszą pozycję patriarchy Konstantynopola. Każdorazowy następca św. Andrzeja pełni swoją funkcję jako primus inter pares (pierwszy wśród równych) w gronie patriarchów. Nie ma nad nimi władzy, ma jednak odwieczne prawo nadawania autokefalii (samodzielności kanonicznej) Cerkwiom narodowym. Cyryl zakwestionował to prawo, domagając się scedowania go na gremium wszystkich patriarchów prawosławnych. Kiedy patriarcha Konstantynopola Bartłomiej zdecydowanie odmówił, Cyryl zbojkotował w 2016 r. przygotowywany przez wiele lat sobór panprawosławny. Gdy zaś Bartłomiej 2 lata później na mocy swoich praw ogłosił ziemie dawnej metropolii kijowskiej terenem kanonicznym patriarchatu Konstantynopola oraz nadał autokefalię Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej, patriarchat moskiewski zerwał jedność eucharystyczną z Konstantynopolem. Spowodowało to ogromny kryzys w łonie prawosławia. Pogłębia go wojna na Ukrainie, gdzie, jak zauważa patriarcha Bartłomiej, „prawosławni walczą z prawosławnymi”.

Słabnie coraz bardziej rola patriarchatu moskiewskiego, a także kierującego nim Cyryla, cynicznego gracza, który jawnie popiera agresję Rosji na Ukrainę. Dostarczył on Putinowi religijnych argumentów do prowadzenia wojny i wystawił rosyjskim wojskom duchową licencję na zabijanie. Cyryl nie jest sam, o opozycji ze strony innych hierarchów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP) jakoś nie słychać. Przeciwnie. Z opublikowanych w mediach danych ukraińskiego wywiadu wynika, że z 391 czynnych biskupów RKP aż 246 popiera wojnę Rosji przeciwko Ukrainie. Cerkiew Patriarchatu Moskiewskiego aktywnie uczestniczy w przymusowej wywózce Ukraińców do Rosji.

Sytuacja na Ukrainie będzie miała kluczowe znaczenie dla przyszłości Cerkwi prawosławnej, zarówno tej podległej patriarchatowi moskiewskiemu, jak i zapisującej piękną kartę patriotyczną Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Kijowskiego, niezależnie od wyniku wojny. Ta pierwsza nadal będzie słabnąć wskutek przechodzenia kolejnych parafii pod jurysdykcję patriarchatu kijowskiego. Proces ten będzie się nasilał nawet mimo ewentualnego zwycięstwa Rosjan. Teraz i po wojnie coraz mniej prawosławnych podległych patriarchatowi moskiewskiemu będzie chciało żyć na Ukrainie z piętnem zdrajcy Chrystusa i zdrajcy ziemskiej ojczyzny. Niewykluczone, że niebawem działalność Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Moskiewskiego zostanie u naszych sąsiadów prawnie zakazana, gdyż odgrywa ona de facto rolę piątej kolumny i realizuje politykę wrogiego państwa. Cena tego serwilizmu jest wysoka: utrata wiarygodności i autorytetu.

Punkt ciężkości wschodniego prawosławia przesuwa się wyraźnie w kierunku Kijowa. Jest wielce prawdopodobne, że stolica Ukrainy stanie się centrum prawosławia w tym regionie, tak jak przed tysiącem lat, kiedy to w falach Dniepru dokonał się chrzest Rusi Kijowskiej. Kościoły, w tym Kościół rzymskokatolicki, będą musiały zrewidować swoją strategię ekumeniczną, jeśli idzie o dialog z prawosławiem na Wschodzie, i przekierować wektory z Moskwy na Kijów. Odpowiedź na pytanie, czy można prowadzić dialog z partnerem, który jawnie i czynnie popiera wojnę i mordowanie niewinnych ludzi – co stanowi jaskrawe zaprzeczenie chrześcijaństwa – w imię obłąkańczych idei i szatańskich projektów zdeprawowanego moralnie tyrana, może być tylko jedna.

Bankructwo moralne moskiewskiego prawosławia obnaża nie tylko dramatycznie głęboki kryzys w łonie Cerkwi prawosławnej. Ma znacznie głębsze dno. Obciąża hipotekę całego chrześcijaństwa, ba, wszystkich religii. Po usankcjonowaniu moralnym zła – jawnym poparciu wojny przez patriarchat moskiewski – świat coraz głośniej zadaje pytania o sens religii: czy rzeczywiście zbliżają one do Boga? Czy zawsze są latarnią ludzkości? Czy realnie szerzą pokój, dobro i inne wartości...? Czy po tym wszystkim, co dzieje się na Ukrainie – zacytuję słowa współczesnego poety – „jeszcze ktoś dzisiaj uwierzy w nagie Dzieciątko leżące w żłobie”?