Tegoroczny marzec to dla mnie miesiąc, w którym pierwszy jego dzień przedłużył się na jego całość. Samego Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych nie świętowałem jakoś szczególnie. Dopiero po paru dniach zacząłem otwierać na nowo życiorysy tych ludzi. Kilka lat wstecz mocno fascynowałem się ich hartem ducha i wewnętrzną wolnością. Potrafiłem codziennie słuchać utworu Noc grupy Maleo Reggae Rockers i Anny Brachaczek. Czytałem o „Lalku”, który był inspiracją do powstania tej genialnej pieśni, również o „Ogniu”, „Uskoku”, „Łupaszce” czy – daj Boże – przyszłym kandydacie na ołtarze Łukaszu Cieplińskim, którego rocznica śmierci przypada właśnie 1 marca.

Myśląc o Niezłomnych i chcąc zaczerpnąć coś z ich rodzinnych historii, intuicyjnie powinienem ponownie zagłębić się w więzienny etap Cieplińskiego, który pisał do swoich bliskich grypsy wyciskające łzy. W tym roku jednak „chodzą za mną” dwaj inni żołnierze, których rodzinne historie też wiele mówią, ale którzy nie walczyli w lasach. Pierwszy z nich jest Żołnierzem Wyklętym w pełnej okazałości swoich zasług w Polskim Państwie Podziemnym. Drugi – zbierał zasługi w zupełnie innej – słusznie minionej – strukturze państwowej. Zacznę od starszego – od gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”.

Z filmu fabularnego Generał Nil, wyreżyserowanego przez Ryszarda Bugajskiego, zapadły mi w pamięć dwie sceny. Pierwsza – to przesłuchanie młodego podwładnego „Nila”, który mówi, że Niemcy bali się generała jak ognia. Druga – to wyjście Fieldorfa z mokotowskiej celi na śmierć. Kilkunastu współwięźniów stanęło przed bohaterem na baczność jak w pełni zmobilizowane wojsko. Te dwa fragmenty pokazują autorytet generała, ale nie są w stanie całkowicie go zdefiniować. On przede wszystkim był człowiekiem, a słowem, które zdaje się najpełniej określać to człowieczeństwo, jest ojcostwo.

Na każdym etapie opisów jego dorosłego życia podkreślane są jego zdolności przywódcze, ale też troska o powierzonych mu ludzi i odpowiedzialność za nich.

Najpełniej można było to dostrzec, gdy czytało się świadectwa przebywających z nim na wywózce w głąb Związku Sowieckiego. „Nil” ukrywał się tam pod nazwiskiem Walenty Gdanicki. Pocieszał współwięźniów, służył – choćby nawet cerowaniem skarpet. Czytając o nim i patrząc na jego życiowe wybory, ma się poczucie, że był to mężczyzna wewnętrznie poukładany i żyjący według jasnego, patriotycznego etosu. Po powrocie z wywózki komuniści nie mogli pozwolić, by ktoś taki chodził swobodnie po ulicach. Choć nic im nie zrobił, został powieszony. Taka postać to skarb w polskiej historii i w mojej osobistej świadomości ojca – kogoś, kto ma przewodzić, a jednocześnie służyć, i potrzebuje do tego spójności przekonań i czynów.

Druga postać to pułkownik Ludowego Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany do stopnia generała brygady – Ryszard Kukliński. „Atomowy szpieg” – jak określił go w tytule swojej książki historyk Sławomir Cenckiewicz – przez 10 lat przekazywał amerykańskiemu wywiadowi największe tajemnice wojsk Układu Warszawskiego i w powszechnej opinii przyczynił się tym samym do zaniechania planów III wojny światowej. Tak imponująco wyglądało to w światowej skali makro. W skali mikro przypłacił to wszystko zniszczeniem małżeńskiej relacji, choć ewakuował się z Polski wraz z żoną i dziećmi. Dla jego szpiegowskich działań wielokrotnie jednak przykrywką były romanse.

Kukliński historycznie jest bohaterem, który dał systemowi komunistycznemu łupnia większego niż wszyscy żołnierze w lasach razem wzięci. Trudno temu zaprzeczyć, choć nie brzmi to dobrze w obliczu jego służby w wojsku, które tych żołnierzy mordowało. Podjął się misji, o której nie mógł mówić nikomu i na której ucierpiała jego rodzina. Trudno pisać, czy miał związane z tym dylematy i czy tego żałował. Na pewno jego historia niesamowicie działa na wyobraźnię i pokazuje, że nie należy nikogo sądzić po pozorach, choćby wydawał się fatalnym ojcem rodziny, bo nigdy nie wiadomo, co tak naprawdę się za tym kryje.

Oto dwie niezwykłe żołnierskie postacie, które pozwalają odkrywać na nowo moją ojcowską misję oraz docenić ją, bo – dziękować Bogu – może być realizowana w zdecydowanie mniej ekstremalnych warunkach.