Andrzej Tarwid: Czym będzie się zajmować Fundacja Książąt Lubomirskich w najbliższych miesiącach?

Jan Lubomirski-Lanckoroński: Cele, jak zawsze, mamy ambitne, lecz ich realizacja w dużym stopniu będzie uzależniona od sytuacji pandemicznej. W ubiegłym roku np. otworzyliśmy zamek w Lubniewicach oraz część plaży i parku dla miejscowej ludności. Niestety, zamek mogły zwiedzać tylko małe grupy osób. Dlatego w tym roku bardzo mi zależy, by zamek – będący historyczną spuścizną rodu – ze znajdującymi się w nim artefaktami udostępnić większej liczbie zwiedzających. Jeśli chodzi o nowatorskie plany, to rozmawiamy z Muzeum Narodowym w Krakowie (MNwK) o zorganizowaniu wystawy sztuki nowoczesnej. Fundacja oraz Kolekcja Książąt Lubomirskich użyczyłaby na ekspozycję obrazów Chagalla, Picassa czy Warhola. Natomiast jeśli chodzi o kontynuację przedsięwzięć cyklicznych, to jednym z priorytetów jest organizacja kolejnej edycji Festiwalu im. Księcia Władysława Lubomirskiego, który w ubiegłym roku został okrojony z powodu pandemii.

Przez COVID-19 mniej osób uczestniczy w kulturalnych wydarzeniach. Były jednak takie projekty, które cieszyły się popularnością. Z jakich przedsięwzięć fundacji jest Pan szczególnie dumny?

W Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie udało się zorganizować wystawę zatytułowaną Leonardiana w kolekcjach polskich. Jednym z prezentowanych tam obrazów była Madonna z Dzieciątkiem i barankiem, którą wypożyczyliśmy z Kolekcji Książąt Lubomirskich. Natomiast do MNwK oddaliśmy w depozyt najstarsze w Polsce witraże. Są to dwa duże okna witrażowe datowane na 1200 r. W ostatnim czasie udało się nam je odrestaurować i zostały zaprezentowane na wystawie Cud światła. Obie wystawy rzeczywiście są przykładem ważnych projektów zrealizowanych w 2020 r., ale ogólny bilans pozostawił duży niedosyt. Wspomniałem już o festiwalu pradziadka Władysława. W 2019 r. odbył się on w ośmiu miastach w Polsce oraz we Lwowie. Podobnie miało być w roku ubiegłym. Tymczasem tysiące zaproszeń trzeba było anulować. We Lwowie koncert odbył się bez publiczności, był transmitowany on-line, jednak odbiór utworów Szymanowskiego, Karłowicza i Różyckiego przez internet jest zupełnie inny niż na żywo.

Fundacja poza tym, że realizuje projekty kulturalne, przyznaje także stypendia młodzieży oraz remontuje szpitalne oddziały. Ci, którzy nie znają Pana ani historii Lubomirskich, zastanawiają się zapewne, skąd to zaangażowanie, które przecież sporo kosztuje...

Główna motywacja to połączenie osobistej pasji z rodzinną tradycją. Przypomnę, że nasze rodowe zawołanie to Patriam versus (Zwrócony ku Ojczyźnie). Moja rodzina może się pochwalić powołaniem ponad stu fundacji, a ja staram się to kontynuować.

A co ze wspomnianą pasją?

Ja po prostu lubię osobiście się angażować. Jeśli np. poszukujemy stypendystów, to spotykam się z młodzieżą. Gdy przymierzamy się do remontu zabytkowego obiektu, to z przyjemnością biorę kartkę papieru i spisuję: co trzeba zrobić, jakich specjalistów zatrudnić, gdzie zrobić kwerendy, by remontowany obiekt odzyskał dawny blask, itd.

Pewnie dlatego zorganizował Pan konferencję Szansa dla zabytków, której honorowym patronem był m.in. książę Karol. Zresztą w jego przypadku nie była to chyba tylko kurtuazja...

To prawda, książę Karol, następca brytyjskiego tronu, jest osobiście zaangażowany w budownictwo wykonywane starymi metodami. W Poundbury oglądałem zbudowane w taki sposób mieszkania. Proszę sobie wyobrazić, że oni odtworzyli dawny sposób produkcji cegieł, a potem kładli je dokładnie tak jak przed setkami lat. To fascynujące podejście do budownictwa.

Dlaczego?

To, co robi książę Karol, łączy w sobie trzy rzeczy. Po pierwsze, przywraca pamięć i kultywuje tradycję. Po drugie, jest to ekologiczny sposób budowania. Po trzecie, jest to działalność charytatywna, bo w tych domach mieszkają osoby niezamożne. Moim marzeniem jest, aby w Lubniewicach powstała szkoła, która będzie uczyć wymierających zawodów. Osoby mające taki fach w Anglii bez problemu znajdują pracę.

Wśród dawnych fundacji Lubomirskich jest wiele świątyń. Czy teraz np. remontujecie budowle sakralne?

Oczywiście, tylko w ostatnim czasie wyremontowaliśmy barokowy kościół w Kamieńcu, dzwon kościoła w Przeworsku czy epitafium w sanockiej farze. We współpracy z KUL natomiast dofinansowaliśmy remonty kilku dzieł sztuki oraz pomogliśmy w organizacji wystawy. Wracając do przeszłości – przypomnę, że fundacje sakralne zawsze były ważną częścią działań rodzinnych, np. Stanisław Lubomirski ufundował ok. 20 obiektów sakralnych. Z kolei Aleksander Lubomirski ufundował klasztor w Łagiewnikach oraz dom, w którym siostry do dzisiaj opiekują się sierotami i dziewczętami z trudnych rodzin. Członkowie naszej rodziny należą do Jasnogórskiej Konfraterni. Główna brama do częstochowskiego klasztoru jest nazwana Bramą Lubomirskich. Pomagaliśmy także ojcom paulinom w budowie dwóch bastionów.

Polacy deklarują, że są patriotami, z szacunkiem dla tradycji i dbaniem o spuściznę przodków jest jednak gorzej. Skąd to rozdwojenie?

Myślałem nad tym wielokrotnie i odbyłem na ten temat dziesiątki rozmów. Przyczyn takiego stanu jest kilka, ale ostatecznie problem sprowadza się do nieuzasadnionego wstydu z bycia Polakiem.

Jest szansa na zmianę?

Od 30 lat młodzi ludzie jeżdżą na Zachód, gdzie przekonują się, że nie jesteśmy gorsi – często jesteśmy lepsi. Myślę więc, że kompleks bycia gorszym znika, zwłaszcza u ludzi młodych. Powinniśmy być dumni z bycia Polakami. Ja jestem i zawsze to podkreślam.

Z myślą o młodych fundacja stworzyła strategiczną grę The Crown – Korona Rzeczpospolitej. Jakie zainteresowanie ona wzbudziła?

Przyznam, że przeszło to moje najśmielsze oczekiwania. Gra została bardzo dobrze przyjęta w Polsce, jak również w krajach dawnej Rzeczypospolitej. Już przetłumaczyliśmy ją na język ukraiński, a w tym roku planujemy wersję angielską. Nie wiem, czy nie trzeba będzie przygotować wersji tureckiej, bo i nad Bosforem zyskuje popularność. Dodam, że w grze zostało odwzorowanych wiele zabytków, które stoją do dziś.

W realnym świecie wiele małych, prowincjonalnych zabytków czeka na remont. Ale czy można to robić, jeśli nie ma dużych pieniędzy?

Kiedy jedna osoba nie jest w stanie tego zrobić, to trzeba się zorganizować w grupę. Na Zachodzie działają w ten sposób kooperatywy, a w II RP działały tak spółdzielnie. Obecnie, na polu charytatywnym, znakomicie działa tak Caritas. Gorąco namawiam do takiego organizowania się, pisania aplikacji o granty na ratowanie zabytków, dworków, kapliczek czy na wspieranie lokalnych muzeów. Przecież jeśli nie będziemy szanowali tego, co pozostało po przodkach, to staniemy się narodem bez korzeni. A tylko narody dbające o swoją historię i przodków mają przyszłość.

Jan Lubomirski-Lanckoroński
prawnik, działacz społeczny, pochodzi z rodu książąt Lubomirskich herbu Szreniawa bez Krzyża