Kiedy w 2006 r. pracowaliśmy w Senacie nad Kartą Polaka, z ubolewaniem przyjęliśmy opinię Ministerstwa Finansów, że Polski nie stać na to, aby objąć Kartą wszystkie osoby na świecie, które wykażą się polskimi korzeniami. Wówczas zapadła decyzja, że na początek należy przyznać Kartę tym najbardziej poszkodowanym, czyli osobom polskiego pochodzenia żyjącym w 15 krajach powstałych lub odrodzonych po rozpadzie ZSRR. Poszkodowanym, ponieważ ci ludzie nigdzie nie wyjeżdżali, pozostali w granicach dawnej Polski, a obywatelstwa polskiego zostali pozbawieni siłą.

Wróciliśmy do tematu i 9 maja br. Senat przyjął nowelizację Ustawy o Karcie Polaka. Odtąd posiadaczem Karty może być każdy, kto ma polskie korzenie. Żaden z senatorów w głosowaniu nie był temu przeciwny.

Co daje Karta Polaka obok tego, że potwierdza przynależność do narodu polskiego? Posiadacze Karty, którzy przyjadą do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe, otrzymają bezpłatnie kartę stałego pobytu, a po roku – obywatelstwo polskie, zapewniona zostanie im pomoc w okresie adaptacji – m.in. będą mogli się ubiegać o świadczenie pieniężne na pokrycie kosztów gospodarowania i bieżącego utrzymania na okres do 9 miesięcy, dofinansowanie do wynajmu mieszkania, intensywnej nauki języka polskiego, kursów zawodowych czy studiów.

Ludzi młodych ten dokument upoważnia do wielu ułatwień i ulg w pobieraniu nauki, edukacji zawodowej oraz studiowaniu na terytorium Polski. Są również udogodnienia w inicjowaniu prowadzenia działalności gospodarczej oraz uprawnienia do korzystania np. ze zniżek w środkach komunikacji publicznej.

Szacuje się, że poza Polską żyje ok. 20 mln osób mających związek z polskością, przyznających się do polskich korzeni, pracujących nad utrzymaniem swojej polskiej tożsamości, wychowujących nowe pokolenia w duchu polskości, uczących dzieci języka ojczystego. W Ameryce Południowej mieszka bodaj ponad 2 mln osób przyznających się do polskiego pochodzenia – najwięcej w Brazylii i Argentynie. Większość z nich to potomkowie osób, które wyemigrowały na przełomie XIX i XX wieku. Ich przodkowie nigdy nie mieli polskiego obywatelstwa, bo wtedy nie istniała niepodległa Rzeczpospolita Polska. W związku z tym całą tę wielką grupę osób – jeśli tylko będą sobie tego życzyć – włączymy do polskiej diaspory i damy im możliwość posiadania Karty Polaka.

Aby otrzymać ten dokument, należy przynajmniej biernie znać język polski, wykazać, że jedno z rodziców lub dziadków, lub dwoje pradziadków było narodowości polskiej, bądź przedstawić zaświadczenie organizacji polonijnej o działalności na rzecz kultury i języka polskiego.

Już w 2007 r. powstał projekt ustawy polonijnej, która przewidywała dodatkowe okręgi zagraniczne, aby osoby posiadające obywatelstwo polskie mogły wybierać 2 senatorów i 3 posłów. Ten projekt, ze względu na skróconą kadencję w 2007 r., nie został rozpatrzony przez parlament. Myślę, że należałoby do tego pomysłu wrócić, aby jeszcze mocniej związać wspólnotę narodową, nie ograniczając się wyłącznie do osób mieszkających na terenie RP. Dzisiaj, jak nigdy wcześniej, warto wykorzystać potencjał naszych rodaków na całym świecie, uczynić wszystko, aby polska wspólnota narodowa miała poczucie więzi ze swoją ojczyzną. Karta Polaka jest dla tych z Zachodu pierwszą jaskółką – obok wielu inicjatyw gospodarczych – mogącą zmobilizować zwłaszcza młodych rodaków do osiedlenia się w ojczyźnie.

* * *

Czesław Ryszka
Pisarz i publicysta senator RPw latach 2005-11 i od 2015 r.