Wielkie otwarcie w Święto Niepodległości

ANDRZEJ TARWID: – Kard. Kazimierz Nycz powiedział, że Świątynia Opatrzności Bożej zostanie otwarta dla wiernych w listopadzie. Czy Czytelnicy „Niedzieli” mogą się dowiedzieć, jaka data otwarcia jest rozważana?

PIOTR GAWEŁ: – Świątynia Opatrzności Bożej powstaje m.in. jako wotum za odzyskaną niepodległość Polski. Stąd plany gospodarza miejsca kard. Kazimierza Nycza są takie, aby uroczyste otwarcie odbyło się w Święto Niepodległości.

– Do 11 listopada zostało niewiele ponad cztery miesiące. Pewnie są już plany, kto weźmie udział w tej uroczystości?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

– Na razie mogę mówić jedynie o wstępnych planach. Zakładają one, że skoro w 1791 r. decyzję o budowie Świątyni Opatrzności Bożej podjęli wspólnie król, ówcześni parlamentarzyści oraz Kościół, to do tamtej jedności chcielibyśmy nawiązać w dniu otwarcia. Przez dobór gości Ksiądz Kardynał chciałby podkreślić, że Świątynia Opatrzności Bożej jest naszym wspólnym dziełem. I w przyszłości winna być symbolem jedności ponad politycznymi i wszelkimi innymi podziałami.
Poza tym wśród zaproszonych osób będą goście z zagranicy i wierni, którzy wspierali budowę Świątyni.

– Historia powstawania Świątyni ma 225 lat. Czy dla Pana i innych pracowników Centrum miało to znaczenie, że realizujecie zobowiązanie królewskie?

Reklama

– To tak naprawdę pytanie o motywację do pracy. Podejmując się zadania kontynuowania budowy Świątyni Opatrzności Bożej w 2007 r. ja i moi współpracownicy mieliśmy świadomość z jednej strony historii, z drugiej – skali czekających nas wyzwań. Ale myślę, że tą najważniejszą motywacją dla nas wszystkich była i nadal jest wdzięczność Panu Bogu, za to wszystko czego udało się nam doświadczyć.

– Mówi Pan o wdzięczności w wymiarze osobistym, czy ma na myśli szerszy kontekst – społeczny, polityczny?

– Nie rozdzielam tych wymiarów. Dobrze pamiętam okres komunizmu, dlatego moje poczucie wdzięczności jest ogromne, bo zmiana, która dokonała się na naszych oczach, nie miała prawa się wydarzyć. Przecież w historii świata nie ma drugiego takiego przypadku, aby 2 mln armia wycofała się z Europy pokojowo, bez jednego wystrzału. Stąd moja wdzięczność osobista, ale i obywatelska dla takich postaci jak Jan Paweł II i Prymas Wyszyński, bez których nie byłoby bezkrwawej rewolucji w świecie.

– Można powiedzieć, że to głównie z powodów historycznych kolejnym pokoleniom nie udało się wywiązać z podjętego przez naszych przodków zobowiązania o zbudowaniu Świątyni Opatrzności Bożej. Po 1989 r. także nie brakowało trudności. Ale co, zdaniem Pana, przesądziło, że teraz mówimy o szczęśliwym zakończeniu?

– Uważam, że w tego typu projektach nawet najwięksi eksperci poniosą klęskę, jeżeli nie pobłogosławi im Pan Bóg. Ale żeby tak się stało, to musi znaleźć się jeszcze ktoś, kto będzie miał odwagę spróbować. I w przypadku Świątyni Opatrzności Bożej tą osobą – która miała odwagę spróbować i zawierzyła wszystko Panu Bogu – był Prymas Polski Józef Glemp.

Reklama

– Zaczął kard. Glemp, a po jego przejściu na emeryturę stery przejął kard. Nycz. Pan rozmawiał z oboma Hierarchami o budowanej w Wilanowie Świątyni. Jak Pan wspomina te spotkania?

– Życzliwość, ciepło i ogromny szacunek – tak to zapamiętałem. Kiedy to wspominam, to nadal jestem pod wrażeniem relacji tych dwóch wielkich kapłanów. Przypomnę, że był taki czas, kiedy Prymas Glemp z wielu stron był atakowany za decyzję o budowie Świątyni Opatrzności Bożej. Pamiętam, że wtedy kard. Nycz zawsze bronił Prymasa. Co więcej, podkreślał, że bez decyzji kard. Glempa Świątyni nie byłoby, bo jak mówił – nikt nie miałby odwagi podjąć takiego ryzyka.

– Pan ze swoimi współpracownikami do projektu budowy Świątyni dołączyliście w 2007 r. Wówczas ryzyko również było ogromne, ponieważ główny wykonawca zbankrutował, co prawda nie z powodu Świątyni, ale mimo to budowa została wstrzymana. Co w takiej sytuacji postanowiliście zrobić na początku?

Reklama

– Tych spraw było kilka, ale uznaliśmy, że kluczowe jest rozwiązanie dwóch problemów. Pierwszy to opowiedzenie ludziom o Świątyni współczesnym językiem. Tak powstał pomysł Święta Dziękczynienia i słowa „dziękuję”, które z jednej strony w prosty sposób tłumaczy, czym jest to wotum wdzięczności. Z drugiej zaś strony – i ona jest zdecydowanie ważniejsza – mówi o wdzięczności z punktu widzenia religii chrześcijańskiej. I robi to w taki sposób, że buduje w ludziach dojrzałość i otwartość na drugiego człowieka, a w końcu otwartość na Pana Boga.
Drugim ważnym problemem było wymyślenie nowego sposobu pozyskiwania środków na budowę.

– Dziesiątki tysięcy wiernych, biorących udział w czerwcowym Święcie Dziękczynienia, to dowód na tę chrześcijańską dojrzałość?

– Myślę, że tak. Te osoby, których z każdym rokiem jest więcej, zaczęły widzieć powstającą Świątynię nie tylko jako pomnik historyczny, ale miejsce ważne dla nich. Miejsce, w którym mogą podziękować Panu Bogu.

– Czy chrześcijańska siła zawarta w słowie „dziękuję” sprawia, że do ciągle powstającego kościoła przyjeżdżają pielgrzymki z całego kraju?

– Pewnie powody tych odwiedzin są różne. Niemniej sam niejednokrotnie spotykałem ludzi, którzy przyjechali do Wilanowa właśnie po to, aby podziękować za coś osobistego Panu Bogu.

– Szacujecie ile osób was w odwiedza?

– Dokładnie tego nie liczymy, ale rocznie jest to kilkadziesiąt tysięcy, myślę, że między 30, a 50 tys. osób.

– Liczba pielgrzymów zwiększy się po otwarciu Świątyni, a potem kiedy w jej koronie zostanie otwarte Muzeum Jana Pawła II i Stefana kard. Wyszyńskiego. Czy wiadomo, kiedy pierwsi zwiedzający wejdą do Muzeum?

Reklama

– Chcemy, aby otwarcie nastąpiło w 100-lecie odzyskania niepodległości, czyli w 2018 r. Muzeum zajmie ponad 2 tys. m kw. Na tak dużej powierzchni w nowoczesny, narracyjny sposób zostanie pokazane życie dwóch wielkich Polaków na tle zmieniającej się historii Polski, Europy i świata. Nie mam wątpliwości, że będzie to Muzeum fascynujące, bo na mapie edukacji historycznej nie ma drugiej takiej placówki, która w tak niezwykły sposób opowie o ostatnich stu latach.

– Na początku Muzeum miało być jedynie w gestii Kościoła, teraz wiadomo, że placówka ta będzie współprowadzona przez państwo. Co ta zmiana oznacza?

– Generalnie normą jest to, że placówki, które mają ważne znaczenie dla kultury i historii danego kraju są prowadzone lub współprowadzone przez państwo. Dzięki temu mogą egzystować i np. nie żądać za bilety bardzo wysokich cen.

– Wróćmy teraz do drugiego problemu, który musieliście rozwiązać na początku pracy, czyli do sposobu finansowania. W „Niedzieli” pisaliśmy, że istnieje spora grupa darczyńców wpierających budowę regularnie...

– ...w bazie danych mamy 80 tys. darczyńców. W rzeczywistości ta liczba jest większa, ponieważ mówiąc o darczyńcach nie mamy na myśli jedynie pojedynczych osób, ale małżeństwa i całe rodziny.

– Czy darczyńcy będą na otwarciu Świątyni?

– Kiedy wszystkie plany związane z tą uroczystością zostaną dopracowane, to każdy darczyńca otrzyma zaproszenie od kard. Nycza. Oczywiście, zdajemy sobie sprawę, że wszystkich nie uda nam się zmieścić w jednym terminie. Pewnie też wszyscy nie będą mogli w tym czasie przyjechać. Dlatego zorganizujemy kilka uroczystości. I każdy, kto będzie chciał przyjechać będzie przyjęty, ponieważ Świątynia to w znacznej mierze jest ich dzieło.

Reklama

– Na początku rozmowy powiedział Pan, że Świątynia nie powstawałaby bez Bożego błogosławieństwa. Czy może Pan podzielić się takim świadectwem?

– Było wiele takich spraw, które wydawały się nam niemożliwe i nagle nie wiedzieć czemu trudności znikały. Pamiętam np. jak z powodów inżynierskich musieliśmy przyśpieszyć budowę. W konsekwencji zabrakło pieniędzy i wydawało się, że na rok będziemy musieli wstrzymać prace. I wtedy zjawił się darczyńca. Najpierw dał nam mniejszą kwotę. Zobaczył, co za nią zrobiliśmy i przekazał kolejną. A kiedy osoba ta zagłębiła się w rangę realizowanego dzieła i ją zrozumiała, to przekazała taką kwotę, że mogliśmy dalej pracować. To był jeden taki przypadek przez wszystkie lata.
W innym przypadku szukaliśmy marmuru na posadzkę. Ten, który znajdowaliśmy był albo za słaby, albo za drogi. Szukaliśmy tak półtora roku bez najmniejszych efektów. I nagle dostaliśmy ofertę marmuru amerykańskiego najlepszej jakości do odebrania za jedną trzecią ceny.

– Na zakończenie proszę powiedzieć, co jeszcze trzeba zrobić na tej ostatniej prostej, aby 11 listopada Świątynia Opatrzności Bożej została otwarta?

Reklama

– Przede wszystkim robimy posadzkę i ogrzewanie w Świątyni. Kolejny element to drzwi, które muszą spełniać wymogi bezpieczeństwa na wypadek np. zagrożenia przeciwpożarowego. Poza tym wykonujemy szereg prac związanych z estetyzacją Świątyni, a więc ujednolicamy beton, przygotowujemy ołtarz i prezbiterium. Ponadto prowadzimy szereg prac na zewnątrz związanych m.in. z infrastrukturą elektryczną, parkingami, drogami dojazdowymi.
Na ostatniej prostej pracy więc nie brakuje. Ale wierzymy, że wszystko uda nam się skończyć przed 11 listopada.

– A jak po Święcie Niepodległości zmienią się zadania Centrum Opatrzności Bożej?

– Będziemy chcieli, aby Świątynia stawała się sanktuarium. To pierwsza rzecz. Druga, to praca nad tym, aby ją upiększać i zrobić to w sposób wybitny. Chcemy, aby trafiali tu najpoważniejsi twórcy polscy i światowi. Na realizację najlepszych projektów będziemy zbierali pieniądze. Mówię najlepszych, bo nie chcemy bylejakości i kompromisów. Świątynia Opatrzności Bożej zasługuje bowiem na to, aby była symbolem, z którego będziemy dumni. I z której dumne będą następne pokolenia Polaków.

Drodzy Bracia i Siostry, Jednym z największych mistrzów średniowiecznej teologii jest św. Albert Wielki. Tytuł „wielki” („magnus”), z jakim przeszedł on do historii, wskazuje na bogactwo i głębię jego nauczania, które połączył ze świętością życia. Już jemu współcześni nie wahali się przyznawać mu wspaniałych tytułów; jeden z jego uczniów, Ulryk ze Strasburga, nazwał go „zdumieniem i cudem naszej epoki”. Urodził się w Niemczech na początku XIII wieku i w bardzo młodym wieku udał się do Włoch, do Padwy, gdzie mieścił się jeden z najsłynniejszych uniwersytetów w średniowieczu. Poświęcił się studiom „sztuk wyzwolonych”: gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometrii, astronomii i muzyki, tj. ogólnej kultury, przejawiając swoje typowe zainteresowanie naukami przyrodniczymi, które miały się stać niebawem ulubionym polem jego specjalizacji. Podczas pobytu w Padwie uczęszczał do kościoła Dominikanów, do których dołączył później, składając tam śluby zakonne. Źródła hagiograficzne pozwalają się domyślać, że Albert stopniowo dojrzewał do tej decyzji. Mocna relacja z Bogiem, przykład świętości braci dominikanów, słuchanie kazań bł. Jordana z Saksonii, następcy św. Dominika w przewodzeniu Zakonowi Kaznodziejskiemu, to czynniki decydujące o rozwianiu wszelkich wątpliwości i przezwyciężeniu także oporu rodziny. Często w latach młodości Bóg mówi do nas i wskazuje plan naszego życia. Jak dla Alberta, także dla nas wszystkich modlitwa osobista, ożywiana słowem Bożym, przystępowanie do sakramentów i kierownictwo duchowe oświeconych mężów są narzędziami służącymi odkryciu głosu Boga i pójściu za nim. Habit zakonny otrzymał z rąk bł. Jordana z Saksonii. Po święceniach kapłańskich przełożeni skierowali go do nauczania w różnych ośrodkach studiów teologicznych przy klasztorach Ojców Dominikanów. Błyskotliwość intelektualna pozwoliła mu doskonalić studium teologii na najsłynniejszym uniwersytecie tamtych czasów - w Paryżu. Św. Albert rozpoczął wówczas tę niezwykłą działalność pisarską, którą miał odtąd prowadzić przez całe życie. Powierzano mu ważne zadania. W 1248 r. został oddelegowany do zorganizowania studium teologii w Kolonii - jednym z najważniejszych ośrodków Niemiec, gdzie wielokrotnie mieszkał i która stała się jego przybranym miastem. Z Paryża przywiózł ze sobą do Kolonii swego wyjątkowego ucznia, Tomasza z Akwinu. Już sam fakt, że był nauczycielem św. Tomasza, byłby zasługą wystarczającą, aby żywić głęboki podziw dla św. Alberta. Między obu tymi wielkimi teologami zawiązały się stosunki oparte na wzajemnym szacunki i przyjaźni - zaletach ludzkich bardzo przydatnych w rozwoju nauki. W 1254 r. Albert został wybrany na przełożonego „Prowincji Teutońskiej”, czyli niemieckiej, dominikanów, która obejmowała wspólnoty rozsiane na rozległym obszarze Europy Środkowej i Północnej. Wyróżniał się gorliwością, z jaką pełnił tę posługę, odwiedzając wspólnoty i wzywając nieustannie braci do wierności św. Dominikowi, jego nauczaniu i przykładom. Jego przymioty i zdolności nie uszły uwadze ówczesnego papieża Aleksandra IV, który zapragnął, by Albert towarzyszył mu przez jakiś czas w Anagni - dokąd papieże udawali się często - w samym Rzymie i w Viterbo, aby zasięgać jego rad w sprawach teologii. Tenże papież mianował go biskupem Ratyzbony - wielkiej i sławnej diecezji, która jednak przeżywała trudne chwile. Od 1260 do 1262 r. Albert pełnił tę posługę z niestrudzonym oddaniem, przywracając pokój i zgodę w mieście, reorganizując parafie i klasztory oraz nadając nowy bodziec działalności charytatywnej. W latach 1263-64 Albert głosił kazania w Niemczech i Czechach na życzenie Urbana IV, po czym wrócił do Kolonii, aby podjąć na nowo swoją misję nauczyciela, uczonego i pisarza. Będąc człowiekiem modlitwy, nauki i miłości, cieszył się wielkim autorytetem, gdy wypowiadał się z okazji różnych wydarzeń w Kościele i społeczeństwie swoich czasów: był przede wszystkim mężem pojednania i pokoju w Kolonii, gdzie doszło do poważnego konfliktu arcybiskupa z instytucjami miasta; nie oszczędzał się podczas II Soboru Lyońskiego, zwołanego w 1274 r. przez Grzegorza X, by doprowadzić do unii Kościołów łacińskiego i greckiego po podziale w wyniku wielkiej schizmy wschodniej z 1054 r.; wyjaśnił myśl Tomasza z Akwinu, która stała się przedmiotem całkowicie nieuzasadnionych zastrzeżeń, a nawet oskarżeń. Zmarł w swej celi w klasztorze Świętego Krzyża w Kolonii w 1280 r. i bardzo szybko czczony był przez swoich współbraci. Kościół beatyfikował go w 1622 r., zaś kanonizacja miała miejsce w 1931 r., gdy papież Pius XI ogłosił go doktorem Kościoła. Było to uznanie dla tego wielkiego męża Bożego i wybitnego uczonego nie tylko w dziedzinie prawd wiary, ale i w wielu innych dziedzinach wiedzy; patrząc na tytuły jego licznych dzieł, zdajemy sobie sprawę z tego, że jego kultura miała w sobie coś z cudu, i że jego encyklopedyczne zainteresowania skłoniły go do zajęcia się nie tylko filozofią i teologią, jak wielu mu współczesnych, ale także wszelkimi innymi, znanymi wówczas dyscyplinami, od fizyki po chemię, od astronomii po mineralogię, od botaniki po zoologię. Z tego też powodu Pius XII ogłosił go patronem uczonych w zakresie nauk przyrodniczych i jest on też nazywany „Doctor universalis” - właśnie ze względu na rozległość swoich zainteresowań i swojej wiedzy. Niewątpliwie metody naukowe stosowane przez św. Alberta Wielkiego nie są takie jak te, które miały się przyjąć w późniejszych stuleciach. Polegały po prostu na obserwacji, opisie i klasyfikacji badanych zjawisk, w ten sposób jednak otworzył on drzwi dla przyszłych prac. Św. Albert może nas wiele jeszcze nauczyć. Przede wszystkim pokazuje, że między wiarą a nauką nie ma sprzeczności, mimo pewnych epizodów, świadczących o nieporozumieniach, jakie odnotowano w historii. Człowiek wiary i modlitwy, jakim był św. Albert Wielki, może spokojnie uprawiać nauki przyrodnicze i czynić postępy w poznawaniu mikro- i makrokosmosu, odkrywając prawa właściwe materii, gdyż wszystko to przyczynia się do podsycania pragnienia i miłości do Boga. Biblia mówi nam o stworzeniu jako pierwszym języku, w którym Bóg, będący najwyższą inteligencją i Logosem, objawia nam coś o sobie. Księga Mądrości np. stwierdza, że zjawiska przyrody, obdarzone wielkością i pięknem, są niczym dzieła artysty, przez które, w podobny sposób, możemy poznać Autora stworzenia (por. Mdr 13, 5). Uciekając się do porównania klasycznego w średniowieczu i odrodzeniu, można porównać świat przyrody do księgi napisanej przez Boga, którą czytamy, opierając się na różnych sposobach postrzegania nauk (por. Przemówienie do uczestników plenarnego posiedzenia Papieskiej Akademii Nauk, 31 października 2008 r.). Iluż bowiem uczonych, krocząc śladami św. Alberta Wielkiego, prowadziło swe badania, czerpiąc natchnienie ze zdumienia i wdzięczności w obliczu świata, który ich oczom - naukowców i wierzących - jawił się i jawi jako dobre dzieło mądrego i miłującego Stwórcy! Badanie naukowe przekształca się wówczas w hymn chwały. Zrozumiał to doskonale wielki astrofizyk naszych czasów, którego proces beatyfikacyjny się rozpoczął, Enrico Medi, gdy napisał: „O, wy, tajemnicze galaktyki... widzę was, obliczam was, poznaję i odkrywam was, zgłębiam was i gromadzę. Z was czerpię światło i czynię zeń naukę, wykonuję ruch i czynię zeń mądrość, biorę iskrzenie się kolorów i czynię zeń poezję; biorę was, gwiazdy, w swe ręce i drżąc w jedności mego jestestwa, unoszę was ponad was same, i w modlitwie składam was Stwórcy, którego tylko za moją sprawą wy, gwiazdy, możecie wielbić” („Dzieła”. „Hymn ku czci dzieła stworzenia”). Św. Albert Wielki przypomina nam, że między nauką a wiarą istnieje przyjaźń, i że ludzie nauki mogą przebyć, dzięki swemu powołaniu do poznawania przyrody, prawdziwą i fascynującą drogę świętości. Jego niezwykłe otwarcie umysłu przejawia się także w działalności kulturalnej, którą podjął z powodzeniem, a mianowicie w przyjęciu i dowartościowaniu myśli Arystotelesa. W czasach św. Alberta szerzyła się bowiem znajomość licznych dzieł tego filozofa greckiego, żyjącego w IV wieku przed Chrystusem, zwłaszcza w dziedzinie etyki i metafizyki. Ukazywały one siłę rozumu, wyjaśniały w sposób jasny i przejrzysty sens i strukturę rzeczywistości, jej zrozumiałość, wartość i cel ludzkich czynów. Św. Albert Wielki otworzył drzwi pełnej recepcji filozofii Arystotelesa w średniowiecznej filozofii i teologii, recepcji opracowanej potem w sposób ostateczny przez św. Tomasza. Owa recepcja filozofii, powiedzmy pogańskiej i przedchrześcijańskiej, oznaczała prawdziwą rewolucję kulturalną w tamtych czasach. Wielu myślicieli chrześcijańskich lękało się bowiem filozofii Arystotelesa, filozofii niechrześcijańskiej, przede wszystkim dlatego, że prezentowana przez swych komentatorów arabskich, interpretowana była tak, by wydać się, przynajmniej w niektórych punktach, jako całkowicie nie do pogodzenia z wiarą chrześcijańską. Pojawiał się zatem dylemat: czy wiara i rozum są w sprzeczności z sobą, czy nie? Na tym polega jedna z wielkich zasług św. Alberta: zgodnie z wymogami naukowymi poznawał dzieła Arystotelesa, przekonany, że wszystko to, co jest rzeczywiście racjonalne, jest do pogodzenia z wiarą objawioną w Piśmie Świętym. Innymi słowy, św. Albert Wielki przyczynił się w ten sposób do stworzenia filozofii samodzielnej, różnej od teologii i połączonej z nią wyłącznie przez jedność prawdy. Tak narodziło się w XIII wieku wyraźne rozróżnienie między tymi dwiema gałęziami wiedzy - filozofią a teologią - które we wzajemnym dialogu współpracują zgodnie w odkrywaniu prawdziwego powołania człowieka, spragnionego prawdy i błogosławieństwa: i to przede wszystkim teologia, określona przez św. Alberta jako „nauka afektywna”, jest tą, która wskazuje człowiekowi jego powołanie do wiecznej radości, radości, która wypływa z pełnego przylgnięcia do prawdy. Św. Albert Wielki potrafił przekazać te pojęcia w sposób prosty i zrozumiały. Prawdziwy syn św. Dominika głosił chętnie kazania ludowi Bożemu, który zdobywał swym słowem i przykładem swego życia. Drodzy Bracia i Siostry, prośmy Pana, aby nie zabrakło nigdy w Kościele świętym uczonych, pobożnych i mądrych teologów jak św. Albert Wielki, i aby pomógł on każdemu z nas utożsamiać się z „formułą świętości”, którą realizował w swoim życiu: „Chcieć tego wszystkiego, czego ja chcę dla chwały Boga, jak Bóg chce dla swej chwały tego wszystkiego, czego On chce”, tzn. aby upodabniać się coraz bardziej do woli Boga, aby chcieć i czynić jedynie i zawsze to wszystko dla Jego chwały.